vi
 |
|
Hình 1: Một viên Ruby hình trái tim nặng 8,57 ct được xử lý bằng thủy tinh kẽm. Ảnh chụp bởi Adriana Robinson. |
 |
|
Hình 2: Một vết nứt có chất lấp đầy màu trắng (trái, trường nhìn 1.58mm) và các túi khí (phải, trường nhìn 2.90 mm). Ảnh chụp bằng kính hiển vi bởi Shiva Sohrabi. |
Gần đây, phòng thí nghiệm GIA tại Carlsbad đã nhận được một viên đá màu đỏ phớt tía, kiểu cắt hỗn hợp, hình trái tim, với độ trong mờ, nặng 8,57 ct cho dịch vụ giám định (hình 1). Kiểm tra viên đá thu được giá trị chiết suất là 1,760–1,769 và phổ hấp thụ đặc trưng của Ruby thu được bằng máy quang phổ cầm tay. Viên đá phát huỳnh quang màu đỏ có cường độ từ trung bình đến mạnh đối với bức xạ UV bước sóng dài và huỳnh quang màu đỏ với cường độ rất yếu đối với bức xạ UV bước sóng ngắn. Trong quá trình phân tích bằng kính hiển vi, một số vết nứt có chứa vật chất màu trắng và bọt khí được nhìn thấy bằng cách sử dụng đèn phụ trợ (hình 2). Bằng cách sử dụng ánh sáng phản xạ, các vết nứt có độ bóng thấp hơn độ bóng của Corundum cũng được quan sát thấy, điều này khẳng định sự hiện diện của vật liệu trám.
Viên đá không thể hiện hiệu ứng với tên gọi “Flash-effect” thường thấy ở những viên Ruby được lấp đầy thủy tinh chì (S.F. McClure et al., “Identification and durability of lead glass–filled rubies,” Spring 2006 G&G, pp. 22–36). Mặc dù chất lấp đầy đã cải thiện độ bền nhưng dường như nó không cải thiện được độ trong.
Việc xử lý lấp đầy lại bằng thủy tinh đã được sử dụng trên những viên Ruby bị nứt nặng để tăng độ trong và độ bền của chúng kể từ đầu những năm 1980, và việc trám lại lỗ hổng đã được ghi nhận và mô tả ngay từ năm 1984. Chất trám ban đầu là thủy tinh silica, có thể dễ dàng nhìn thấy do chỉ số chiết suất của nó (~ 1.5) thấp hơn đáng kể so với Corundum (R.E. Kane, “Natural rubies with glass-filled cavities,” Winter 1984 G&G, pp. 187–199). Đầu năm 2004, các nhà đá quý đã phát hiện ra một loại chất lấp đầy thủy tinh mới có hàm lượng chì cao và độ trong suốt tốt hơn do chỉ số chiết suất cao hơn (~ 1,70) (GAAJ Research Laboratory, “Lead-glass impregnated ruby,” March 15, 2004) . Kể từ đó, thủy tinh chì đã trở thành chất lấp đầy phổ biến nhất cho Ruby, mặc dù các loại thủy tinh khác như bismuth và coban cũng được sử dụng (T. Leelawatanasuk et al., “Cobalt-doped glass-filled sapphire: An update,” Australian Gemmologist, Vol. 25, No. 1, 2013, pp. 14–20; Spring 2020 Lab Notes, p. 139).
Trong viên Ruby hình trái tim này, quang phổ huỳnh quang tia X không phát hiện được chì hoặc bismuth nhưng lại cho thấy nguyên tố crom, sắt và kẽm. Phân tích hóa học bổ sung được thực hiện bằng phương pháp LA-ICP-MS trên hai điểm của một vết nứt lớn hơn với một lượng chất lấp đầy đáng kể để đo định lượng các nguyên tố của dung dịch thủy tinh được sử dụng để lấp đầy. Giá trị trung bình của hai điểm phân tích là 28750 ppmw silicon, 1091 ppmw kẽm và 108 ppmw chì.
Kết quả hóa học và đặc tính đá quý cho thấy chất thủy tinh được sử dụng để lấp đầy này không phải là thủy tinh chì hoặc bismuth mà các tác giả đã nghi ngờ ban đầu, mà là một loại thủy tinh làm từ silica pha tạp kẽm. Trong khi đó, loại chất lấp đầy này có đặc tính hình ảnh tương tự như các chất lấp đầy thủy tinh khác trong Corundum, nhưng nó không thể hiện hiệu ứng “Flash- effect”. Đây là lần đầu tiên các tác giả gặp phải một viên Ruby chứa đầy thủy tinh kẽm.
Bài viết được dịch từ: “Translucent Ruby Filled with Zinc Glass – Lab Notes, Gems & Gemology, Fall 2023, Vol.59, No.3”
Người dịch: Thu Hà